Een tijd van komen en een tijd van gaan...

Ik heb eigenlijk geen idee wat ik op dit moment op papier wil zetten. Waar ga ik jullie nu weer mee lastig vallen? Op de een of andere manier maak ik de keuze om achter de laptop te kruipen en mijn gevoelens en gedachten op dit moment in mijn dagelijkse leven in Afrika op papier te zetten. Wat zijn eigenlijk gevoelens en gedachten? Waarom heb je die? Waarom zou je daar over nadenken? Wat wil je met je gevoelens en gedachtes doen? Waar gaan gevoelens over? Waarom denk je?

Er is een tijd van komen en er is een tijd van gaan, nu is de tijd van gaan gekomen. Mijn laatste dagen in Afrika ‘Ghana’ zijn aangebroken. Ik heb besloten om terug naar Nederland te komen om het leven als werkende vrouw te laten beginnen.
Ik heb een baan aangeboden gekregen bij stichting Divers in Den Bosch, als jongerenwerkster. Aangezien dit voor mij mijn droombaan is mag ik van geluk spreken dat er aan mij gedacht wordt terwijl ik in ‘Ghana’ aan de andere kant van de wereld zit. Leer over mijn eigen doen en laten en over mezelf in een andere cultuur, wat neem je mee wat laat je hier? Elke dag word ik wijzer en met deze wijsheid kom je een heel eind in je leven, maar dat neemt niet weg dat je je gehele leven nog door mag leren.

Elke dag, beter gezegd elke minuut van de dag maak je keuzes. Mijn keuze is om mijn tijd in ‘Ghana’ af te gaan ronden en een vliegreis naar Nederland te boeken om daar te gaan werken en in Den Bosch een nieuwe start te maken samen met mijn zus in een huis! (Jam, haleluja bereid je maar alvast voor op rijstballen en okru soep).

Waar je ook bent, je neemt jezelf altijd mee. Is er dan eigenlijk wel een tijd van gaan en een tijd van komen? Of hebben we het altijd over ‘er zijn’. Je bent ergens en je gaat ergens naar toe dus waar het op neer komt; ‘je bent er’ daar ergens in de wereld.
Voor de laatste 9 maanden heb ik in Afrika geleefd. Ik ben hiervoor niet trots op mezelf dat ik dit gedaan heb, maar ik heb er vrede mee, dit is wat ik wilde doen in dit deel van mijn leven.
In je leven maak je keuzes. Waarom zou je in godsnaam in Afrika ‘Ghana’ een ontwikkelingsland willen leven als je opgegroeid bent in Nederland? Een rijk en welvarend land. Dat is een keuze die je maakt. Sommige mensen besluiten om vrijwilligerswerk te doen om mensen te redden en de wereld te verbeteren. Ik persoonlijk vraag mij af of een nasala/ obruni/ witte zoals ik (dat is wat je bent en altijd zult blijven in de ogen van de mensen in Afrika) de wereld kan verbeteren? Verbeteren weet ik niet, ik denk wel dat je situaties kunt verbeteren of beter gezegd kunt veranderen/ aanpassen.

Waarom ik terug gegaan ben naar ‘Ghana’ is eigenlijk heel simpel. Ik heb in de 10 maanden dat ik in ‘Ghana WA’ gewoond heb in 2005/2006 contacten gelegd met de bevolking; baby’s, kinderen, volwassenen en grootouders. Nieuwe vrienden ontmoet, geaccepteerd als moeder in een gezin en de naam ‘auntie, mama, good friend en nasala’ gekregen. Geproefd van een andere cultuur, andere gewoonten en gebruiken. Ontdekt dat wanneer je ‘iets’ voor een ander doet uit vrije wil, je er ontzettend veel voor terug krijgt, o.a. sprekend over warmte en liefde. Gevoeld dat je gelukkig kunt zijn in dit land omdat je het gevoel hebt dat je jezelf hier meer respecteert dan in een ander land, het land waar je geboren bent. Over dat punt weet ik niet of dat met het land waar je op dat moment in woont te maken heeft, of met de gedachten die je meeneemt naar het land en die in ‘dat’ land in je hoofd spelen door bepaalde omstandigheden. Wat ik wel weet is dat ik mezelf ontdek in ‘Ghana’. Doordat je leert leven in een andere cultuur met andere gewoonten en gebruiken je over jezelf en het leven gaat nadenken en met die gedachtes aan je nieuwe ‘ik’ werkt. Het ontdekken van je nieuwe ik, of het veranderen/ verbeteren van je eigen doen en laten.

In Nederland was ik een student, met daarnaarst een kleine baan. Elke dag maak je je druk over je schoolwerk. Het wel of niet slagen van je schoolcarrière. Je werk en de voorbereiding ervan. Mijn werk stopte op dezelfde tijd dat ik geslaagd ben. Is er een meer perfecte tijd om er op uit te trekken naar een ontwikkelingsland waar je jezelf kunt leren kennen? Waar je heen wilt voor een uitdaging. Een uitdaging als ontdekken of je kunt leven in een Afrikaanse cultuur en jezelf kan en mag leren accepteren in het leven. Even als het weerzien van de kinderen waar je mee gewerkt hebt en die een deel van je hart gestolen hebben.

De eerste 10 maanden in Afrika (2005/ 2006) ‘Ghana’ probeerde ik vanaf de eerste dag het Ghaneese leven stap voor stap uit. Ik was er door mijn zus al op voorbereid dat ze in Afrika rare, groene, slijmerige groenten hebben die ze in de soep doen en wat je eet met wat ze in ‘Ghana’ TZ/ Saao noemen. Dat het gewoonweg smerig is of wat ik nu zeg; ‘slijmerig maar smakelijk’. We hebben het hier over Okru. Daar zat ik aan tafel met de pan soep en de pot TZ voor mijn neus. Na één bord opgeslurpt te hebben met het slijm al druipend tussen mijn vingers, schepte ik een nieuw bord op. Een beetje vreemd maar wel lekker. Wie niet waagt, wie niet wint zeggen we dan.

Vanaf dat moment wist ik dat ik alles in het verre onbekende ‘Ghana’ wilde gaan proberen. Proberen is de moeite waard. Of het bevalt is de tweede vraag, maar als je het niet probeert kun je nooit zeggen dat het beviel.

Die 10 maanden probeerde ik zoveel mogelijk mee te krijgen van de ‘Ghaneese cultuur’. Ik at met mijn handen, ik probeerde al het eten uit; van slijmerige toelie tot een sappige hond, ik stelde vragen aan Ghanezen, ging naar dorpjes om te slapen in een hutje, dronk zelf gebrouwen bier uit een kalebas, werkte met Ghanese kindertjes waar je in eerste instantie de moedertaal niet van spreekt tot je met je handen en voeten begint te praten, deed busreizen naar de hoofdstad om je visum op zijn Afrikaans te regelen (daarmee bedoel ik; omkoperijen met geld). Dit alles om mezelf in te leven in de Afrikaanse ‘Ghaneese cultuur’.
Die 10 maanden liep ik stage bij een school voor gehandicapten en een organisatie voor straatkinderen. Ik was gericht op het slagen van mijn 3de jaar SPH in Nederland. Daarbij kon ik genieten van de vreemde cultuur en zijn gewoonten en gebruiken.

Dat was de voorproef die ik had op mijn tweede periode in Afrika ‘Ghana’. Nu over het jaar 2007/2008. Ik had besloten om na het afronden van mijn opleiding terug te gaan naar ‘Ghana’. Ik moest dit doen voor mijzelf omdat mijn tijd in ‘Ghana’ niet afgesloten was. Ik wilde er zelf vrede mee hebben, ik wilde meer ontdekken!
Deze keuze in mijn leven had ik gemaakt op het moment dat ik ‘Ghana’ verliet in juli 2006. Wel wist ik dat ik terug zou gaan met een andere reden dan stage lopen en proeven van de vreemde cultuur in dit verre maar interessante en ingewikkelde land. Het woord ingewikkeld gebruik ik omdat het niet vanzelfsprekend of gemakkelijk is om hier als ‘witte meid’ te leven als ‘zwarte meid, vrouw, moeder, tante en vriendin’ zoals ik genoemd word, specifiek gezegd ‘Dagaba vrouw’ (naam van een volk uit het noorden van Ghana). In het Noorden heb je de Wala’s; de mensen in en rondom ‘WA’ en de Dagao’s; de mensen in en rondom Nandom. Dagarie (taal), Dagaba (1 persoon), dagao (meerdere personen), wali (taal), walo (een persoon), wala (meerdere personen).
Veel van de mensen die ik heb leren kennen in ‘Ghana WA’ komen uit de omgeving van Nandom en spreken Dagarie en daarom heb ik de naam ‘Dagaba woman’ gekregen.

Kun je ooit leven met je Nederlandse opvoeding (met Afrikaanse tint omdat je ouders meerdere jaren in Afrika geleefd hebben en ook zij sommige eigenschappen van de Afrikaanse cultuur eigen hebben gemaakt) in een volledige Afrikaanse ‘Ghaneese’ cultuur? Ik moet zeggen dat de mensen vinden dat ik een deel van hen ben, dit houdt in dat ik gewend geraakt ben aan de cultuur en ook vind dat deze cultuur bij mij past, ‘tot op zekere hoogte’ heb ik nu ontdekt. De mensen in ‘Ghana’ waar ik mee omga zijn allemaal zwart, geboren en getogen in het noorden van ‘Ghana’. Geen van allen zijn ooit het land uit geweest en sommigen zijn zelfs nog nooit uit het noorden geweest van hun eigen land. Wanneer je hier over nadenkt (na 9maanden), begrijp je dat zij zich niet kunnen inleven in jou cultuur. Dit omdat deze Afrikanen dit op school niet leren, op tv niet zien en in boeken niet lezen. Het enige dat zij ‘weten’ over witten is dat alle witte mensen een geweer hebben en zomaar mensen neerschieten, dus laat je zoon/ dochter nooit zomaar omgaan met een witte! Natuurlijk weten ze ook allemaal dat witte mensen rijk zijn, witte kunnen zo goed zwemmen omdat ze thuis zwemmen in hun zwembad vol geld! Dit zijn gedachten waar, zoals ik hier begrepen heb, jaren overheen moeten gaan om deze aan te passen. Maar kun je spreken over aanpassen van de gedachten? Witten hebben in vergelijking ook meer geld. Dat is een feit. Een gemiddeld salaris hier is ongeveer 80 euro per maand, dat verdient een Hollander in een dag. Kun je deze mensen dan kwalijk nemen wanneer ze jou voor de zoveelste keer niet begrijpen of om geld/ motorbike en/of fiets vragen als je langsloopt? Nee dat kan niet. Vanaf de andere kant bekeken kunnen ze de ‘witte meid, vrouw’ het niet begrijpen wel kwalijk nemen? Nee dat kan niet. Elk moment van de dag leer je en probeer je deze Afrikaanse cultuur eigen te maken op jouw eigen manier, in jouw eigen maat.

Sommige gebeurtenissen kun je naar mijn mening als in Nederland opgevoed wit meisje/ vrouw moeilijk begrijpen, laat staan je eigen maken. Je kunt ze voelen, je kunt het meemaken, proberen te begrijpen, maar je kunt ze je niet eigen maken. Puur omdat je je eigen cultuur, gewoonten niet 1, 2, 3 uit je eigen lijf kunt gooien, hoeveel makkelijker dat ook zal zijn om je werkelijk 100% aan te passen in een land als ‘Ghana’.
Een voorbeeld hiervan is ‘slaan’. In Nederland wordt ‘slaan’ gezien als een teken van onmacht. In Afrika is ‘slaan’ een teken van leren, correcties aanbrengen in een gewoonte en zorgen voor discipline. Hier in Ghana zeggen ze dan ook wanneer je NIET slaat: ‘You spare the child and spoil the rod’. Oftewel; ‘You let the child be the child but you destroy the usefulness future of the child’. Je laat het kind het kind zijn maar je vernietigt de goede toekomst van het kind. Dit spreekwoord klinkt voor een vrouw opgegroeid in Nederland met ‘slaan als teken van onmacht’ vreemd in de oren. Eigenlijk wil je dit gezegde je oren niet inlaten, omdat jij als Nederlandse vrouw dit gezegde niet goedkeurt.
Slaan is natuurlijk niet het enige verschil, maar het is een duidelijk voorbeeld.
Met dit voorbeeld kun je jezelf inleven dat het niet gemakkelijk is om als wit opgevoed Westerse vrouw in deze zwarte Afrikaanse cultuur te leven.

Op je weg moet je dan ook leren om een nieuwe baan aan te leggen. Soms zal dit een rough road zijn en soms zal deze rough road geasfalteerd zijn of het zal binnenkort geasfalteerd worden.

Het woord meeleven stond dit jaar in mijn leven centraal. Meeleven in een andere cultuur zodanig dat het woord meeleven, leven wordt. Ik had nooit kunnen denken dat ik in mijn leven geconfronteerd zou worden met het ‘echte’ Afrikaanse/ Ghaneese leven. Natuurlijk wist ik dat doordat ik in een huis woon met Afrikanen, elke dag met Afrikanen omga en hiermee leef, ik door de cultuur gebrandmerkt zou worden. Zoals vele vrouwen hier een tatoeage hebben met hun naam en het dorp waar ze vandaan komen op de binnenkant van hun onderarm.

Afrikanen hebben niet zomaar een cultuur, gewoonten en gebruiken. De ochtend start al geheel anders als bij ons, laat staan hoe de avond eindigt.

Voor dag en dauw, staan de kinderen op om water te dragen vanaf de put of de tap zodat er gedoucht kan worden voor ze naar school gaan. Wanneer de tap niet werkt is er geen water en dit is een goed excuus om niet naar school te gaan. Wanneer de tap later werkt of de kinderen net iets te laat opgestaan zijn, betekent dit dat ze te laat komen op school. Er wordt dan een keuze gemaakt; of je gaat naar school en komt met open wonden op je rug thuis, of je blijft thuis en zorgt voor je kleinere broertjes of zusjes.
Het houtskool wordt door een van de kinderen aangestoken en het eten van de vorige avond wordt opgewarmd. Soms is dit niet het geval en eet je het gewoon lekker koud. Alle kinderen van 2 t/m 20 jaar eten uit één pot. Wanneer het eten op is worden de schoenen (zonder zool) aangetrokken en is het een sprintje trekken naar school. De kleinste wordt door een van de anderen naar school gebracht en ‘s middags ook opgehaald, meestal tussen 13.00 uur en 15.00 uur dat komt hier allemaal niet zo nauw. Wanneer de laatste scholier opgehaald is kunnen de leraren naar huis.

’s Middags wordt er als er de dag van te voren genoeg gekookt was weer hetzelfde gegeten. Wanneer er niets meer over is van de ochtend wordt er soms (wanneer het geld het toe laat) iets nieuws gekookt zoals rijst, anders is er ergens nog wel een mango te vinden of niet.
Een van de kinderen wordt naar de markt gestuurd, de ander begint met koken, de ander hangt bij de kleintjes rond of neemt een douche omdat hij/zij dat ’s morgens niet gedaan heeft.
De douche is een hokje van een ijzerplaat of van hout, dat net niet uit elkaar valt, of soms toch wel. Wat ook meteen dient als urine-opvanghok; wc. Een deur is er niet, totdat twee van de kinderen besloten hadden een deur te maken van een plank, vier spijkers en een oude slipper. Een geweldig idee dat 3 dagen stand hield en daarna diende als loopmat voor je de wc/douche ingaat.

Na het avondeten en het wassen van je handen, is er iemand die de ‘bowls’ wast, worden de twee kleintjes in een grote emmer gezet of op een plankje en worden zo gedoucht. De anderen maken hun huiswerk onder een boom met het buitenlicht van de buren, en wanneer er ‘light off’ is wordt er óf geen huiswerk gemaakt óf het gehele huis wordt op zijn kop gezet al zoekende naar een zaklamp, die natuurlijk nergens te vinden is of waarvan de batterijen op zijn. De gehele avond zijn er wel containers (winkels) open waar je van alles kunt kopen, maar dan is de vraag of er ergens nog munten te vinden zijn om nieuwe batterijen te kopen. Zo niet; kletsen onder de boom is altijd gezellig, of natuurlijk op tijd naar bed.
Vader ligt half op een stoel, half op de bank met de voeten van een van de kleintjes bijna in zijn neus.
Bedtijden zijn hier in Ghana niet bekend, wanneer een kind moe is zegt het ‘ik ben moe mag ik gaan slapen?’ Of zelfs vóór dat moment komt, ligt het ergens knock-out op de grond. In een bed slapen ze niet, het kind hoeft alleen nog maar op het matje gerold te worden. De grote broer ligt dan ook uitgebreid op een tuinstoel in de kamer te snurken tot hij een klap krijgt en al slapend naarst de kleine op de grond plaatsneemt. Uiteindelijk kun je in de kamer niet meer lopen omdat er 4 kinderen op elkaar liggend de grond bezetten. Ruzie over bedtijden komt dan ook niet voor, evenmin een verhaaltje van vroeger vertellen of een sprookje voorlezen. De volgende morgen zijn de kinderen altijd rond 5 uur wakker en begint de dag weer van voor af aan.

Waterhalen, daar mocht ik al snel niet meer mee meehelpen op de plekken waar ze me kenden; overal dus. Na het waterhalen had ik gedoucht en mijn kleren in de week gezet maar kwam ik zonder water voor in de grote, algemene bak terug, totaal doorweekt. Dat noemen we ook wel waterverspilling en aangezien water nog steeds schaars is, is het beter dat ik dit werk aan een ander overlaat.
In plaats daarvan let ik op de kleintjes die met een bekertje water op het hoofd stap voor stap rondom de boom lopen en om complimentjes vragen.

Zondag morgen is er de kerkdienst, wanneer je de eerste van de 3 missen hebt, betekent dit dat je vloeiend Dagarie spreekt. Dit is voor mij niet het geval, dus daar zit je dan met je mooie jurk, al kijkend naar alle andere mooie jurken of zwaaiend naar kleine kinderen die door de volle kerk ‘Nasala how are you, we are fine thank you’ roepen. Natuurlijk kwam ik altijd op het laatste nippertje binnen (pap, ik denk dat ik dat van jou geleerd heb) met Mina naarst me op haar net nieuwe schoentjes met een plastic zool met hakken. Klik klak klik klak. Soms wordt er in de avonduren ook naar kerkbijeenkomsten gegaan, of zijn er bidmomenten in een huis of container ergens in de stad. Religie is hier onder de ouderen en de jongeren nog steeds een groot deel van het leven. Het blijft voor hen vreemd wanneer je vertelt dat in Nederland de mensen niet meer naar de kerk gaan en mensen in zichzelf in plaats van in God geloven.

Afrika zit vol mysterie. Zaken waar wij als Hollanders niet eens meer over nadenken in ons kikkerlandje. Heksen, medicijnmannen, voodoo, voorouders, de dood, godsdienst en ga zo maar door. Twee jaar geleden hoorde ik hier verhalen over, had wel eens een begrafenis meegemaakt, maar dit jaar zat ik er tussenin. Ik heb de ‘angst’ gevoeld van de Afrikaanse mysterie. Nu zou je zeggen als Hollandse meid geloof je daar toch niet in. Zelfs als je er niet in gelooft gebeuren er dingen die je er bijna in laten geloven, of die je in ieder geval een ander beeld laten zien van de Afrikaanse cultuur. Die zo prachtig is als je komt kijken als ‘witte vrouw’ maar je nog niet voor 100% opgenomen bent door de Afrikanen in hun cultuur. Want dit speelt hier elke dag, elk moment en voor Afrikanen is dit geen kwestie van geloven maar een kwestie van leven en overleven! Zo dus ook voor mij, een ‘witte vrouw’ uit de Westerse cultuur die vroeger in sprookjes geloofde en nog steeds wacht op het moment dat haar prins op het witte paard langs galoppeert, maar nu geconfronteerd wordt met het feit dat die gedachten hier geen sprookjes zijn maar het echte leven!
Of deze zaken ontstaan uit jaloezie, haat, bedrog of een gewoonte, daar kunnen de Afrikanen zelf geen antwoord op geven. Misschien komen we daar een volgende keer nog achter.

9 maanden zijn voorbij gevlogen, ik had nu zelfs een kind kunnen baren. Dat ik kan zeggen dat het voorbij gevlogen is, een periode waarin een kind ter wereld gebracht kan worden, is natuurlijk mooi. Het is mooi in de zin dat ik mijn tijd besteed heb, 100% anders dan ik gepland had, maar op een mooie manier.

Ik zal jullie een stukje laten lezen over wat ik in dit jaar eens opgeschreven heb op een vel papier, puur voor mezelf om te reflecteren over mijzelf in het Afrikaanse leven:
“Elke dag is anders, je weet nooit wat een dag in Afrika je zal brengen. Wanneer je een hele planning hebt gemaakt voor je dag zie je dat je aan het eind van de dag een gehele andere dag beleefd hebt. Soms denk je ‘shit’, aan de andere kant heb je dingen meegemaakt die je niet verwacht had, wat het dan ook weer leuk maakt. Dit is het leven van een Afrikaan en wanneer je daarin meegaat kan ik zeggen dat je niet bereikt wat er op je planning stond, maar je bereikt zoveel meer.”
Plannen die ik had voor de gehandicapten en voor de straatkinderen kwamen dan ook heel anders tot uiting. Van het originele plan afgeweken is er totaal iets anders ontstaan. In Nederland zou dit erg zijn, je houdt je niet aan de planning, stress! Hier in Afrika ‘Ghana’ is dat anders. Je houdt je niet aan de planning, daardoor lopen de zaken anders dan je dacht, je past je aan de Afrikaanse cultuur aan. Maar wordt daar iemand slechter van? Nee, veranderingen bij de gehandicapten, de straatkinderen en de mensen in WA hebben zeker plaatsgevonden, alleen op een geheel andere manier dan ik gehoopt en gedacht had vóór mijn tweede vertrek naar ‘Ghana WA’. Ze hebben plaatsgevonden op een manier die ik ook maar op één manier kan beschrijven om het duidelijk te maken voor mijzelf en voor jullie; Dagaba Nasala poge (dagaba witte vrouw) ‘mee’levend in WA ‘Ghana’.

Je weet nooit wat de ochtend je zal brengen. Leef elke dag met een lach, want weet dat je in je leven genieten mag. Het leven is ingewikkeld en heeft veel tegenstrijdigheden maar als je daar over nadenkt kun je je eigen conclusies trekken.
Leven en dood
Geluk en verdriet
Lach en een traan
Angst en rust
Honger en voedsel
Dorst en drinken
Zaadje en groeien…
Zorg dat je je als een bloem voelt in bloei… Groei elke dag, tot je die mooie roos bent die schittert wanneer de dauw erop schijnt.

Je kunt die roos zijn waar ook ter wereld, je hebt jezelf altijd bij je in de bloei van je leven. Een roos heeft water nodig en een grond voor haar wortels. Of wanneer je naar het spreekwoord luistert; ‘er staat een deur voor je open’ (er staat een paard in de gang?). Voor mijzelf kan ik concluderen dat er in ‘Ghana’ een plank, vastgemaakt met vier spijkers en een slipper aan een houten paal, voor mij open staat, zoals de deur in Nederland dit ook doet. Net zoals rood zand onder je voeten of een grasveld in een woonwijk.
Het enige dat mensen van elkaar scheidt zijn grenzen. Aan elk land grenst een grens, een grens met een ander land of een grens met de zee. Grenzen scheiden mensen van elkaar. Maar zoals ik van mijn zus geleerd heb, en ik dit verhaal in Ghana aan de kinderen ook heb doorgegeven, zijn grenzen er om te overschrijden. Mensen zijn mensen en ze zijn overal ter wereld.
Je ligt in bed, je zus maakt een denkbeeldige lijn (een grens) die je niet mag overschrijden. Nog geen 5 minuten later voel je twee ijskoude voeten tegen jou warme voetjes aandrukken! De grens is overschreden omdat die voeten opgewarmd moeten worden aan de andere kant van de wereld waar de zon elke dag schijnt en het zo’n 50 graden is. Door warme voeten met koude voeten te vermengen krijg je een perfecte combinatie van lauwe voeten. Die voeten proberen zich dus aan elkaar aan te passen.

Nog 1 week en dan vertrek ik naar Nederland. Op vrijdag 13 juni kom ik om 09.00 uur aan op schiphol.

Heel veel liefs van Maartje en tot snel!!!